Senin, 16 Januari 2012

Hubungan Sunda Jeung Galuh

Geus dijelaskeun tiheula, yen Tarusbawa diganti ku Sanjaya dina taun 723 M.Dina taun eta keneh Sanjaya bisa ngarebut karjaan Galuh “warisan ti bapana” tina kakawasaan Purbasora, Ki kituna Sanjaya geus hasil malikeun deui kakawasaan Taruamanaga dina hiji leungeun, eta kajadian geus ngajadikeun Pakuan mangrupa puseur pamarentahan, sabab Sanjaya cicing di eta ibukota Sunda.Sanggeus nalukeun Indrawarman, Sanjaya ngarasa yen saheulaanan ancaman ti Sriwijaya,leungit.
Taun 731M. Sanjaya dibejaan ku bapana (Sena) yen inyana kudu geuwat ngawasa Medang, sabab Sena rek meakeun sesa umurna di biara, tapa nyucikeun diri. Kukituna Sanjaya boga hak nyebut dirina raja pulo Jawa. Sabab kakawasaan Sanjaya di Medang geus diaku ku Prabu Narayana (Iswara) ti Kalingga kidul, nu ngawasa Jawa Timur. Dina hiji sewaka, Sanjaya nembongkeun kahayangna, yen inyana haying balik deui ka Jawa Tengah, jadi panguasa Medang. Sunda-Galuh diwariskeun ka Tamperan Barmawijaya, anak Sanjaya ti Dewi Tejakancana, incu Tarusbawa.Ny kitu karajaan Kuningan, kaasup Galunggung dipasrahkeun ka Resi Guru Demunawan,putra bungsu Sempakwaja.
Karajaan Kuningan, sabenerna karajaan merdeka. Maksud Sanjaya pangna kitu, ngarah Tamperan jeung turunanana teukumawani ngaganggu eta karajaan. Sabenerna Sanjaya mampuh ngarebut Kuningan, sanggeus ngelehkeun Galuh. Ngan disagigireun kagagahanana, Sanjaya salawasna satuhu kana papatah bapa. Yen nu meunang dijorag ngan Purbasora wungkul di Galuh, teu meunang ngajorag karajaan sejen, nu dicekel ku kolot.Eta sababna Sanjaya ngarasa perlu negeskeun, yen nu ngawasa di Sunda-Galuh, teu meunang wani-wani ngarobeda kakawasaanSang Demunawan jeung turunanana. Wewengkon kakawasaan Prabu Iswara ge geus dijamin moal diganggu, najan Sanjaya ngawasa Jawa Tengah, Sanjaya moal wani cucungah ka eta raja kolot. Sabab Iswara a;lias Narayana, putra Maharani Shima, malah kapi aki-mertua Sanjaya.Taun 732 M Sanjaya resmi jadi raja Medang. Inyana kaasupraja Sunda nu kadua (723-732).
Hubungan Sunda-Galuh mangsa kakawasaan Tamperan Barmawijaya (732-739 M), geus netepkeun bagian, yen kakawasaan Manarah/Ciungwanara (anak Premana Di Kusumah ti Dewi Naganingrum, jadi anak tere Tamperan), jeung Banga/Hariang banga (anak Tamperan ti Dewi Pangrenyep). Banga teh raja Sunda nu ka tilu. 20 taun awal kakawasaanana inyana jadi raja bawahan Manarah, Sunda jadi bawahan Galuh (739-759 M). Taun 759 M. Banga bisa ngamerdekakeun diri tina kakawasaaan Galuh, sanggeus leuwih tiheula ngelehkeun sababaraha karajaan leutik di kuloneun Citarum nu teu samiuk.Banga wafat dina umur 42 taun (766 M.)sabab inyana lahir taun 724 M. Gegeden Sunda jeung Galuh alakur,teu pagetreng, dibeberes ku Resi Guru Demunawan. Sabab dua buyutna, nya eta Dewi Kancana Wangi jeung Dewi Kancana Sari, dikawin ku Banga jeung Manarah. Nepi ka taun 852 karajaan Sunda jeung Galuh, ngadeg sajajar kabeungkeut ku babarayaan ngaliwatan dua buyut Demunawan tea. Perkawinan tilu karajaan, ngaraketkeun hubungan antara tilu puseur karajaan di Jawa Barat. Nepi ka taun 852 M. raja-raja Sunda teh nya eta; Rakeyan Medang (776-783 M.),Rakeyan Ujung Kulon (783-795 M.), Pucuk Bumi Darmeswara (795-819 M.) jeung Rakeyan Wuwus (819-891 M.).
Taun 852, Prabu Langlangbumi, raja Galuh wafat bari teu boga turunan. Eta sababna karajaan Galuh diserenkeun ka Rakeyan Wuwus, raja Sunda, sabab prameswari Rakeyan Wuwus adi Prabu Langlangbumi. Ku eta kajadian, otomatis wewengkon Sunda-Galuh ngahiji dicekel dina hiji pangawasa, cirina ngarangkepna turunan Manarah jeung Banga. Ngahijina Sunda jeung Galuh teh sabenerna mah karek sacara “politis” ngan para gegeden wungkul. Sabab sabenerna antara masyarakat Sunda jeung Galuh, aya kabiasaan nu beda, dina pasipatan nu esensial. Aya mitos yen urang Galuh mah urang cai (laut), urang Sunda mah urang gunung (leuweung). Mitos urang Galuh condong kana mahluk cai, sedeng urang Sunda?Pakuan condong kana mahluk darat/gunung. Mayit urang Galuh diterebkeun atawa dipalidkeun/dilarung, mayit urang Sunda dikurebkeun/dikubur. Kulantaran para gegeden Sunda-Galuh geus ngahiji, kacida mangaruhan kana sikep rahayatna. Ka beh dieuna keun, eta beda kabiasaan teh leungit, nepi ka rahayat Sunda jeung Galuh gulet, lir gula jeung peueut. Malah tungtungna kecap Sunda dipake keur nyebut urang Galuh. Jadi ngan aya hiji tunggal nya eta Sunda, nu lumaku keur sarerea. Di Jawa Barat. Jalma kuloneun jeung wetaneun Citarum ngan make jeung boga hiji ngaran: SUNDA.
Aya hiji proses budaya nu pantes dipikiran, ngahijina antara Sunda jeung Galuh teh. Sarerea pada apal, di masrakat aya dongeng populer, carita Sakadang Kuya jeung Sakadang Monyet (sato cai jeung gunung), naha eta lain mangrupa panyindir kana ngahijina rahayat/kabiasaan Sunda jeung Galuh? Naon ssababna eta dua sato nu beda teh bet jadi sobat? Padahal pada apal monyet jeung kuya mah teu kungsi patepung dina kahirupan sapopoe.
SRI JAYABUPATI
Rakeyan Wuwus atawa Prabu Gajah Kulon,wafat dina taun 891 M. Diganti ku Prabu Darmaraksa.Lebah dieu tembong dariana dua pihak, ngaraketkeun Sunda jeung Galuh. Sabab bohprameswari Rakeyan Wuwus, boh prameswari Rakeyan Darmaraksa, sarua papada adi Prabu Langlangbumi. Gulangkep, Rakeyan Wuwus kawin ka lanceuk Darmaraksa, sedengkeun Rakeyan Wuwus kawin ka adi Darmaraksa. Tapi hanjakal teu langgeng eta raraketan dulur teh, sabab aya saurangmentri Sunda nu ngarasa teu ngeunah Sunda diparentah ku turunan Galuh, nepika ku manehna Darmaraksa ditelasan, etakajadian dina taun 895 M.
Kulantaran Rakeyan Wuwus teu boga anak, karajaan dipasrahkeun ka Prabu Windusakti atawaPrabu Dewageng, anak Darmaraksa. Tengtrem taya kajadian nanaon. Nepi ka munculna raja nu ngaran Sri Jayabupati. Beja nu eces ngeunaan raja Sunda nu ka 20(diitung ti Tarusbawa) ieu teh, nya eta Sri Jayabupati anak Prabu Detya maharaja. Ngeunaan ieu raja Pleyte(1915) kungsi nulis artikel nu judulna “Maharaja Cri Jayabhupati Soendas Oudst Bekende Vorst” bari ngasongkeun transkripsi prasasti Cibadak Sukabumi. Eta prasasti kawilang panjang, nepi ka meakeun opat lempeng batu. Kapanggih ti tempat nu kaliwatan walungan Cicatih, hiji kapangih di kampong Pangcalikan, 3 kapanggih di Bantar Muncang kacamatan Cibadak- Sukabumi, ditulis dina basa Kawi, hartina kieu:
Salamet.Dina taun Saka 952 bulan Karrtika tanggal 12 bagean caang
Poe Haryang-kaliwon-Ahad wuku tambir.Ieu waktuna raja Sunda
Maharaja Sri Jayabupati Jayamahen Wisnumurti Samarawijaya Sala
Kabuanamandaleswaranindita Harogowardana Wikramotunggadewa
Nyieun ciri di wetaneun Sahyang Tapak.
Dijieun ku Sri Jayabupati raja Sunda jeung ulah wani mungpang kana ka
Tangtuan di ieu walungan. Teu meunang ngala lauk di ieu walungan ti mimiti wates kabuyutan sanghyang tapak di huluwotan,nepi ka wates kabuyutan sanghyang tapak di hilir,lebah dua batu gede.
Keur eta maksud geus dijieun piagem nu dikukuhkeun kupanggero, supata
Jeung sumpah raja Sunda nu kieu:
Endah temen anjeun Hyang Siwa,Agastya,wetan,kidul,kulon,kaler,kidul-wetan,
Kulon-kaler,kaler-wetan,zenith,madir,panonpoe,bulan,bumi,cai,angin,seuneu,
Walungan,jomantara,cahaya,sanghyang peuting,sore,yaksa,buta,pisaca,
Sura,garuda,buaya,kinara(manuk),naga, opat tameng dunya,Yama,Baruna,Ku-
Wera,Besawa, jeung putra dewata pancakusika,sapi tutunggangan siwa,mahakala,
Dewi durga,Ananta(dewa oray),surindra,putra hyang Kalamercu, gana, para arwah
Muga ngaraksuk unggal jalma,sarerea usikkeun supata,sumpah ieu raja Sunda..
Ieu sumpah diteruskeun ku panuhun ka sakabeh kakuatan gaib yen sing saha wae mu wani ngala lauk dina ieu walungan dina wates-wates nu geus ditangtukeun, kudu dipateni. Ieu prasasti negeskeun yen Sri Jayabupati nyieun tepek (tanda) di wetaneun kabuyutan Sanghyang tapak, dina walungan nu jadi wates kabuyutan. Lolobana prasasti-prasasti Sunda (sabada Tarumanagara), kapanggih dina urut kabuyutan.Prasasti Galunggung (Geger Hanjuan), Kawali jsb. Kapanggih dina urut kabuyutan. Hartina ieu prasasti Sri Jayabupati henteu nuduhkeun yen didinya urut puseur dayeuh. Naon sababna prasasti Cibadak, ditulis dina aksara jeung basa kawi (Jawa kuno), sabab Sri Jayabupati minantu raja Erlangga. Sri Jayabupati jadi raja di Sunda salila 12 taun (1030-1042 M.).Prameswari Sri Jayabupati nu ka dua, putri Melayu. Turunan nu lahir tinaieupaerkawinan, ngajodojeungputri Sriwijaya. Aya deui 2 putri turunan Sri jayabupati nu kawin ka mentri tiBali, jeung mentri ti JawaTimur. Malah aya saurang alona nu kawin ka raja Wurawari. Perang jeung raja Wurawari Erlangga (Prabu Darmawangsa) perlaya.
Basa raja Sriwijaya (Marawijayatunggawarman) nyerang Jawa Timur (Dramawangsa) taun 1016 M.ngagunakeun balad jeung kakuatan raja Wurawari. Harita Sri Jayabupati masih keneh jadi putra mahkota. Keur Sri Jayabupati ieukajadian matak bingung. Sabab boh raja Sri Wijaya boh Jawa Timur, duanana mitoha, sedengkeun raja Wurawari salaki alona. Detya Maharaja(bapa Sri Jayabupati) dibejaan ku raja Sriwijaya, yen Sunda ulah pipilueun.Dina pustaka Nusantara disebutkeun yen aya hubungan kulawarga antara Sunda, Sriwijaya, Darmawangsa Teguh, raja Wurawari, jeung Bali. Eta peperangan teh ukur marebutkeun kamashuran jeung hayang dipuja.Posisi Sunda jadi kagok. Karajaan di Sunda (Sunda-Galuh) jadi bahan rebutan raja-raja Sriwijaya, Jawa Timur, Cina, jeung Cola(India), bari raja Sunda embung jadi bawahan maranehna. Eta sababna Sunda jadi netral tara pipilueun, sabab nu patelak, baraya jeung baraya.Teu kungsi kasebut karajaan Sunda patelak jeung karajaan sejen di luar Sunda.Sri Jayabupati nyaksian dua karajaan tatanggana (Sriwijaya jeung Jawa Timur) nyirorot komarana malah ruksak akibat patelak.Cag.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar